Sainsanaa

Монголчуудын уламжлалт өөр нэг төрөл бол харилцаа дуу юм. Ардын аж байдлын үгтэй, үггүй тоглоом эрийн гурван наадам, хуримын ёс, хүүхдийн даахи авах, нэр өгөх, эсгий хийх зэрэг аж байдлын үйлдэлт болон мөн хуурч, дууч, үлгэрч, ерөөлчдийн уран бүтээлд цэц булаалдаан ч гэсэн гаднах байдлын дууриамал боловч театрын гол үндэслэл болсон харилцаа яриа, тийнхүү хүмүүст болон орчин тойронд хандах хандлага, үйл хөдлөлөөр тодорхойлогддог дүр бүтээх зарчим зэрэг ордог бөгөөд эдгээр нь ихэнхдээ ардач үзэл санаагаар үндэслэсэн мэт байдаг. Театрын үндэслэлийг ихээхэн хэмжээгээр агуулсан ардын харилцаа дуунууд одоо хүртэл зохиогдсоор, дуулагдсаар байдаг билээ. Харилцаа дуу нь ард түмний амьдрал нийгмийн зөрчил тэмцлийг тусган зохиогдсон үйл явдал, үйлчлэн гарах тодорхой дүр бүхий дуулалт жүжиг гэж хэлж болно. Өөрөөр хэлбэл харилцаа дуу нь үг, ая, үйл хөдлөл хослуулан хэд хэдэн дүрийн хувь заяа, үйл явдлыг дүрслэн харуулдаг. Харилцаа дууг дуулан жүжиглэх өвөрмөц онцлог нь тусгай тайз, баатар нэг бүрийн хувцас чимэглэл гэхгүй эсгий гэрийн дотор үзэгчдийн хамт хоёр буюу хэд хэдэн хүн өөр өөрийн төлөөлөх ролийн зан төрх, үзэл бодлыг нүүрийн хувирал, нүдний харцаар үйл хөдлөл оруулан дуулж жүжиглэнэ. Ингэж дуулахад зүгээр дуу дуулах биш эерэг ба эсрэг баатрын аялгуу цөм адилхан учраас жүжиглэх ур чадвараараа л дүрээ тодотгож амьдруулна.

  Харилцаа дуунуудад тодорхой зан чанар олон дүр, эхлэл, өрнөл, төгсгөл бүхий үйл явдал гардаг.